In 1836 leed de Katwijkse matroos Pieter Groen schipbreuk op het Zuid-atlantische vulkaaneiland Tristan da Cunha. De weinige bewoners die Groen er aantrof, bleken een 'Utopische' samenleving gesticht te hebben, waar Groen zich bij aansloot. 160 Jaar later vormen de 296 bewoners van de meest geïsoleerde plek ter wereld nog steeds een unieke gemeenschap, waar buitenstaanders zelden worden toegelaten. Marnix Koolhaas kreeg met veel moeite toestemming om Tristan da Cunha te bezoeken en maakte een uniek reisverslag over Pieter Groen en zijn eenzame nazaten.
Geïllustreerd met citaten uit verschillende historische documenten en brieven van Pieter Groen.
(met fragmenten uit een eerder uitgezonden verslag van het VPRO-radio 5-programma 'Ongehoord')
Uitgebreide beschrijving:
00:01:00
Programmatune. Programmaoverzicht. Koolhaas beschrijft op het strand van Katwijk het levensverhaal van Pieter Groen en gaat in op zijn persoonlijke drijfveer om Tristan da Cunha te bezoeken. Met een citaat uit de eerste brief die Pieter Groen an zijn familie in Katwijk schreef, nadat hij in 1836 schipbreuk leed op Tristan da Cunha.
00:12:25 Citaat uit een scheepsjournaal uit 1643, waarin een verslag van de aankomst van het eerste, Nederlandse, schip in Tristan da Cunha sinds de ontdekking van het eiland door de Portugees Tristan da Cunha in 1506.
00:13:43 Koolhaas vertelt aan boord van het vissersschip 'De Hekla' in de haven van Kaapstad over de reis die hij aan boord van deze boot naar Tristan da Cunha gaat maken.
00:16:58 Citaat uit een scheepsjournaal uit 1656, waarin een verslag van de aankomst van het Nederlandse schip 'Nachtgras' in Tristan da Cunha.
00:19:32 Verslag van de reis naar Tristan da Cunha aan boord van 'De Hekla'.
00:21:32 Citaat uit een brief die Jan van Riebeeck in 1656 schreef over Tristan da Cunha.
00:22:18 Vervolg verslag van de reis naar Tristan da Cunha aan boord van 'De Hekla' met een geluidsfragment van het radiocontact dat de Zuid-Afrikaanse kapitein van 'De Hekla' heeft met het eiland. Koolhaas beschrijft onder meer het enthousiasme aan boord over het bericht dat er op Tristan da Cunha een kindje is geboren, waardoor het inwonertal is gestegen tot 297 personen.
00:27:42 Citaat uit een brief die Pieter Groen in 1891 vanaf Tristan da Cunha aan een vriend schreef.
00:29:30 Vervolg verslag van de reis naar Tristan da Cunha aan boord van 'De Hekla' met een geluidsfragment van het radiocontact met het eiland. Koolhaas beschrijft onder meer zijn medepassagiers, een echtpaar uit Rhodesië en een Française en de omstandigheden aan boord.
00:38:00 Citaat uit een scheepsjournaal van een Nederlands schip uit 1856, waarin de kapitein zijn ontmoeting met Pieter Groen op Tristan da Cunha beschrijft.
00:39:47 Vervolg verslag van de reis naar Tristan da Cunha aan boord van 'De Hekla' met een geluidsfragment van het radiocontact van het schip met het eiland, waarin bericht wordt over het overlijden van de oudste eilandbewoonster, de enige die Pieter Groen nog in levende lijve heeft meegemaakt.
00:43:22 Citaat uit een scheepsjournaal uit 1867 van de Engelse prins Alfred over zijn bezoek aan Tristan da Cunha en zijn ontmoeting met Pieter Groen, die de gelijkheid tussen alle eilandbewoners benadrukt.
00:45:10 Verslag van de aankomst van 'De Hekla' bij Tristan da Cunha. Koolhaas beschrijft het uitzicht op Tristan da Cunha vanaf het schip dat vanwege de harde wind op vijfhonderd meter voor het eiland voor anker is gegaan. Verder gaat hij in op de spanningen die onder de passagiers en de bemanning als gevolg van het lange wachten is ontstaan en hij meldt dat er vanuit de haven een bootje op weg is om hen van boord te halen.
00:55:30 STER-reclame. Lekker weg in eigen land. Stationcall.
NOS-radionieuws van 11.00 uur. STER-reclame.
01:01:24 Programmatune. Programmaoverzicht. Vervolg verslag van het verblijf op Tristan da Cunha. Koolhaas bespreekt vanaf de begraafplaats op Tristan da Cunha zijn aankomst, het landschap van het eiland en één van de eerste bewoners van Tristan da Cunha, de Schotse militair William Glass, die zich in 1817 op het toentertijd Engelse eiland vestigde. Met een citaat door Koolhaas uit de eerste grondwet van Tristan da Cunha, zoals die werd opgesteld door de eerste vier bewoners.
01:09:27 Vervolg verslag van het verblijf op Tristan da Cunha. Koolhaas beschrijft tijdens de verdeling van de post onder de eilandbewoners, de eerlijke verdeling van de inhoud van de postpakketten onder de gezinnen in de 19e eeuw en de gevarieerde samenstelling van de huidige bevolking van Tristan da Cunha.
01:14:13 Citaat uit een Engels scheepsjournaal uit 1873, waarin de kapitein de handel met Pieter Groen en de eerlijke verdeling van de goederen onder de gezinnen op Tristan da Cunha beschrijft.
01:16:55 Vervolg verslag van het verblijf op Tristan da Cunha. Koolhaas beschrijft vanuit de haven van Tristan da Cunha het belang van de kreeftvangst voor de inkomsten van het eiland en de gevaren daarbij.
01:20:41 Citaat uit een brief die Pieter Groen in 1886 aan een vriend schreef over een drama waarbij een reddingsboot met vijftien eilandbewoners vermist is geraakt.
01:22:54 Vervolg verslag van het verblijf op Tristan da Cunha. Koolhaas beschrijft, te midden van loeiende koeien aan de rand van het dorp, de veeteelt op het eiland en het gebruik om de landbouwopbrengsten onder familie en vrienden te verdelen.
01:26:07 Citaat uit een verhandeling over het gemeenschappelijke bezit van de onontgonnen gronden op Tristan da Cunha.
01:27:03 Vervolg verslag van het verblijf op Tristan da Cunha. Koolhaas doet vanuit de haven verslag van de voorbereidingen van de kreeftvissers en het vertrek van de vissersboten. Met geluidsfragmenten van een luidende gong, die aangeeft dat het een "fishing day" is en een fragment van de nieuwsberichten op Tristan da Cunha.
01:31:59 Vervolg verslag van het verblijf op Tristan da Cunha. Koolhaas doet vanuit de haven verslag van de aankomst en het uitladen van de vissersschepen.
01:35:04 Vervolg verslag van het verblijf op Tristan da Cunha. Koolhaas woont een kerkdienst bij en beschrijft de aanwezigen en het interieur, waaronder een schilderij dat Pieter Groen in 1896 van de Engelse koningin Victoria ontving.
01:37:17 Citaat uit een brief die Pieter Groen in 1896 aan een vriend schreef over het schilderij dat hij van de Engelse koningin heeft gekregen en waarin hij hem vraagt de koningin voor haar geschenk te bedanken.
01:38:26 Citaat uit een bericht waarin de Nederlandse bevolking wordt opgeroepen een bijdrage te leveren ten behoeve van de armlastige bewoners van Tristan da Cunha.
01:40:11 Vervolg verslag van het verblijf op Tristan da Cunha. Koolhaas bericht vanuit het postkantoor over de uitgave van vier nieuwe postzegels, waarop onder meer een portret van Pieter Groen staat afgebeeld. Koolhaas beschrijft het portret en de manier waarop de postzegels van een
eerste-dag-stempel worden voorzien. Met een citaat uit een verslag van een bezoek van 'The Challenger' in 1873 aan Tristan da Cunha, waarin een beeld wordt geschetst van het vreedzame en collectieve leven op het eiland.
01:44:23 Vervolg verslag van het verblijf op Tristan da Cunha. Koolhaas vertelt tijdens een wandeling over het bezoek dat hij heeft gebracht aan Nelson Green, de oudste nazaat van Pieter Groen. Verder reflecteert hij de utopische gemeenschap op Tristan da Cunha.
01:50:01 Vervolg verslag van het verblijf op Tristan da Cunha. Koolhaas vertelt op de begraafplaats van Tristan da Cunha over zijn moeizame, maar succesvolle speurtocht naar het graf van Pieter Groen.
Met een geluidsfragment van het nieuwsbericht van Tristan da Cunha.
01:57:17 Afsluiting.
01:58:48 Einde
Uitgebreidere documentatie aanwezig in VPRO archief
